του Γιάννη Ρούπα
Ωστόσο παρά την γνώση που κατέχουν οι μεγαλύτεροι σε ηλικία παραγωγοί, οι παροδικές δύσκολες συνθήκες του σήμερα και η έλλειψη εργατών και χρόνου, εξαναγκάζουν μερίδα των καλλιεργητών σε πρακτικές που οδηγούν σε μειωμένες αποδόσεις, προβλήματα αυξημένης οξύτητας και υψηλή τιμή Κ232 για το παραγόμενο ελαιόλαδο και τις βρώσιμες ελιές. Γλιτώνοντας δηλαδή μερικά εργατικά και χρόνο, ο παραγωγός κινδυνεύει να υποστεί σημαντική μείωση των στρεμματικών αποδόσεων και της ποιότητας της σοδειάς του.
Η πιο γνωστή από αυτές τις πρακτικές είναι ο συνδυασμός συγκομιδής και κλαδέματος, καθώς απαιτεί λιγότερες εργατοώρες και μειώνει τα συνολικά κόστη. Η πρακτική είναι ευρέως διαδεδομένη στην Ελλάδα, καθώς ο παραγωγός είτε λόγω έλλειψης γνώσης, είτε εξαιτίας της επιθυμίας του να «τελειώνει» με την ελιά γρήγορα, καρατομεί όποιον κλάδο φαίνεται ότι έχει αρκετές ελιές, έτσι ώστε να το περάσει από το μηχάνημα συλλογής που βρίσκεται στο έδαφος, το οποίο ξεχωρίζει ελιές από φύλλα και σπασμένους βλαστούς. Η διαδικασία αυτή κοστίζει λιγότερο και προτιμάται από όσους έχουν 50 ρίζες και βγάζουν κυρίως το ελαιόλαδο οικογένειας και φίλων. Ωστόσο, αποτελεί συνήθεια και σε μεγαλύτερους κλήρους, ενώ οι τρέχουσες συνθήκες πληθωρισμού μπορεί να οδηγήσουν ένα μεγαλύτερο κομμάτι των παραγωγών στη λήψη έκτακτων μέτρων με στόχο τον περιορισμό του κόστους παραγωγής. Άλλωστε η ελαιοπαραγωγή τοποθετείται στη θέση του μεγάλου αδικημένου στην αγορά αγροτικών εμπορευμάτων φέτος και οι παραγωγοί δεν διαθέτουν υψηλότερο εισόδημα ώστε να αντισταθμίσουν τις αυξήσεις στις εισροές και τα εργατικά.
Ωστόσο η μαζική καρατόμηση των κλάδων έχει βιολογικές συνέπειες για το ελαιόδεντρο και οικονομικές επιπτώσεις που θα πρέπει να συνυπολογίσει ο παραγωγός. Το ελαιόδεντρο είναι ένας ζωντανός οργανισμός, με όργανα που επιτελούν καθημερινά βασικές λειτουργίες. Μία από αυτές είναι η παραγωγή καρπών, ενώ μία δεύτερη είναι η βλαστική ανάπτυξη. Όταν αποκοπούν μεγάλα τμήματα κλάδων από το δέντρο, το ελαιόδεντρο δίνει προτεραιότητα στην αναγέννηση κλάδων και στην αποκατάσταση της ζημιάς, μία διαδικασία που απαιτεί μεγάλα ποσά ενέργειας και διαρκεί ίσως και χρόνια. Αποτέλεσμα είναι η ανάπτυξη εκτενών και «λαίμαργων» βλαστών, οι οποίοι καρποφορούν ελάχιστα, ενώ ταυτόχρονα παρεμποδίζουν καλλιεργητικές εργασίες και αυξάνουν τις ενεργειακές απαιτήσεις του δέντρου, όπως και το καλλιεργητικό κόστος. Τελικώς, μπορεί για το τρέχον έτος να μειώνονται τα κόστη και να πραγματοποιείται κανονικά η συγκομιδή, όμως επηρεάζεται το παραγωγικό δυναμικό του δέντρου την επόμενη χρονιά, οδηγώντας σε μικρότερη και πολλές φορές μηδαμινή παραγωγή.
Μία δεύτερη πρακτική που επηρεάζει κυρίως τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του παραγόμενου ελαιολάδου αφορά τη μεταφορά του φρεσκομαζεμένου καρπού. Γεωπόνοι συνιστούν τη μεταφορά μέσα σε τελάρα ή υφασμάτινα σακιά ώστε να μην παρουσιαστούν φαινόμενα υποβάθμισης της ποιότητας του ελαιόκαρπου. Η επιλογή πλαστικών σακιών για ορισμένους μοιάζει ευκολότερη (και φθηνότερη) εναλλακτική, ωστόσο στα πλαστικά σακιά ο καρπός ζεσταίνεται και υποβαθμίζεται σημαντικά λόγω της έλλειψης αερισμού. Επίσης, καλό είναι να μην χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα μεγάλα σακιά, ώστε να μην συμπιέζεται ο καρπός. Επιπροσθέτως, συνίσταται να μην τοποθετούνται τα σακιά το ένα πάνω στο άλλο στην καρότσα του αγροτικού οχήματος ή στην αναμονή στο ελαιοτριβείο, για τον ίδιο ακριβώς λόγο.
Παράλληλα, στην περίπτωση των ελαιοποιήσιμων ποικιλιών, ο χρόνος μεταξύ της συγκομιδής του καρπού και της επεξεργασίας στο ελαιοτριβείο πρέπει να διατηρείται στο ελάχιστο. Η πρακτική της αποθήκευσης σακιών με ελαιόκαρπο μερικές μέρες για να μαζευτεί μεγάλη ποσότητα πριν επισκεφτεί ο παραγωγός το ελαιοτριβείο έχει αποδειχθεί εμπειρικά και εργαστηριακά καταστροφική για την ποιότητα του ελαιολάδου. Σε περίπτωση αποθήκευσης του καρπού μερικές μέρες πριν την ελαιοποίηση, ξεκινούν οι μικροβιακές ζυμώσεις, αυξάνεται η οξύτητα και υποβαθμίζονται τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά (φρουτώδες, πικρό, πικάντικο). Η «ουρά» που σχηματίζεται στο τέλος της ημέρας στα τοπικά ελαιοτριβεία έχει το σκοπό της, όσο κουραστική και αν μοιάζει στα μάτια των νέων καλλιεργητών.
Ας σημειωθεί επίσης πως η επιλογή των κατάλληλων εργαλείων (π.χ. ελαιοραβδιστικά) για την συγκομιδή, δύναται να οδηγήσει σε σημαντική μείωση του εργατικού κόστους, ενώ μπορεί να οδηγήσει σε λιγότερες πληγές για το ελαιόδεντρο και τον καρπό, με ευεργετικές συνέπειες τόσο για την ποιότητα του τελικού προϊόντος όσο και την υγεία του ελαιόδεντρου. Με χρήση των κατάλληλων εργαλείων ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες ανάπτυξης ασθενειών όπως η φυματίωση.
