του Γιάννη Ρούπα
Διαφορετικά μέρη του δέντρου ανάλογα με την εποχή και τη γενεά του προσβάλλει ο Πυρηνοτρήτης. Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη γενεά καλείται ανθόβια διότι προσβάλλει τα άνθη, η δεύτερη καρπόβια καθώς παρασιτούνται οι καρποί και η τρίτη φυλλόβια όπου κατατρώγονται τα φύλλα. Η µεγάλη ζηµιά που προκαλεί το έντοµο διακρίνεται στους καρπούς και την προκαλεί η 2η γενεά. Αµέσως µετά την καρπόδεση, η προνύµφη της 2ης γενεάς µπαίνει στο µεσοκάρπιο και εγκαθίσταται ανάµεσα στον πυρήνα και στο σπόρο. Η στοά που έχει δηµιουργήσει ζηµιώνει τον ποδίσκο ή κόβει τα ηθµώδη αγγεία µε τα οποία µεταφέρονται τα θρεπτικά στοιχεία για την ανάπτυξη του καρπού. Αποτέλεσμα είναι η µάρανση του καρπού και η ολική καταστροφή του. Στα τέλη Σεπτεµβρίου, παρατηρείται και η δεύτερη καρπόπτωση, όπου και πάλι παρατηρείται ζάρωση του καρπού και µετέπειτα πτώση του. Το έντομο διαχειμάζει ως προνύµφη της 3ης γενεάς στα φύλλα και τα αυγά που εκκολάπτονται τους µήνες Σεπτέµβριο έως Νοέµβριο µε διάρκεια 12-15 ηµερών. Συγκεκριµένα στα φύλλα, είναι εµφανείς οι τέσσερις διαφορετικές στοές διατροφής που δηµιουργεί η προνύµφη, µε την πρώτη να έχει στενόµακρο και οφιοειδές σχήµα, τη δεύτερη να είναι κοντύτερη, σε σχήµα µισοφέγγαρου, και την τρίτη να έχει ακανόνιστο σχήµα.
Ζωτικής σημασίας για την ελιά είναι η συνεχής παρακολούθηση των πληθυσµών του Πυρηνοτρήτη, καθώς βοηθά τον καλλιεργητή στον προσδιορισµό του χρόνου που θα εφαρµοστούν οι χηµικές επεµβάσεις. Συνήθως, χρησιµοποιούνται φεροµονικές παγίδες τύπου «∆έλτα» µε κόλλα και µε βάση τις συλλήψεις των αρσενικών ενηλίκων προβλέπεται η ένταση της προσβολής. Για την πρόληψη και την αντιµετώπισή του εφαρµόζονται συνήθως 1-2 ψεκασµοί στα µέσα Ιουνίου σύµφωνα µε τα ∆ελτία Γεωργικών Προειδοποιήσεων αλλά και µε κριτήριο το µέγεθος του καρπού. Οι επεµβάσεις γίνονται συνήθως όταν οι καρποί έχουν µέγεθος 4-5 χιλιοστά και όχι µεγαλύτερο από 9 χιλιοστά. Στις περιπτώσεις αυτές σε µεσοπρώιµες περιοχές οι επεµβάσεις γίνονται άµεσα, ενώ σε όψιµες περιοχές την περίοδο της άνθησης όταν έχει ανοίξει το 5-25% των άνθεων και εφόσον πάνω από το 20% των ανθοταξιών είναι προσβεβληµένες.
Πρόωρη καρπόπτωση έως 40% προκαλεί ο Δάκος
Αρχής γενομένης από τέλος Ιουνίου – αρχές Ιουλίου και µέχρι το στάδιο συγκοµιδής του ελαιόκαρπου, οι ελαιοκαλλιεργητές καλούνται να προσέξουν ιδιαίτερα το θέµα της διαχείρισης και καταπολέµησης του Δάκου. Το καρποφάγο έντομο προκαλεί σοβαρή ζηµιά, µε αποτέλεσµα να µειώνει το ύψος της παραγωγής και να υποβαθµίζει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τόσο των επιτραπέζιων ελιών, όσο και του παραγόμενου ελαιόλαδου οδηγώντας σε μείωση του τελικού εισοδήματος του καλλιεργητή. Το δίπτερο μοιάζει με μικρή μύγα και έχει κιτρινωπή κεφαλή. Η προνύµφη (σκουλήκι) του δάκου τρέφεται µέσα στη σάρκα του ελαιοκάρπου. Η ζηµιά που προκαλεί είναι πολύ σοβαρή καθώς προκαλεί πρόωρη καρπόπτωση της τάξης του 30-40%.
Ταυτόχρονη αντιμετώπιση με τη Μαργαρόνια
Την τρυφερή βλάστηση της ελιάς έχουν στοχοθετήσει οι προνύμφες Μαργαρόνιας (Palpita unionalis) την περίοδο από τα τέλη Μαΐου έως τα μέσα Ιουνίου όπως μεταφέρουν και οι γεωπόνοι του Περιφερειακού Κέντρου Φυτοπροστασίας Ηρακλείου. Αποτέλεσμα της δράσης των προνυμφών είναι η καταστροφή της τρυφερής βλάστησης και των ακραίων οφθαλμών. Κατά κανόνα το έντομο μπορεί να προκαλέσει αξιόλογη ζημιά μόνο σε νεαρά δενδρύλλια, σε φυτώρια ή νεοσύστατους ελαιώνες, καθώς και σε δέντρα που έχει γίνει κλάδεμα ανανέωσης. Οι γεωπόνοι από το Ηράκλειο συνιστούν τα νεαρά δεντρύλλια και δέντρα που έχουν δεχτεί αυστηρά ανανεωτικά κλαδέματα να ελέγχονται για προσβολές και να προστατεύονται καταλλήλως. Επισημαίνεται πως η επέμβαση για τον Πυρηνοτρήτη καταπολεμά αποτελεσματικά και τις νεαρές προνύμφες της Μαργαρόνιας.
Με μαύρες βούλες η προσβολή από Λεκάνιο
Ένας καλλιεργητικός εχθρός διαφορετικός από το σύνηθες αποτελεί για τα ελαιόδεντρα το έντομο Λεκάνιο. Οι ιδιαιτερότητές του το καθιστούν ξεχωριστή περίπτωση ξενιστή, καθώς αναπαράγεται παρθενογενετικά και στην Ελλάδα συναντάται αποκλειστικά στη θηλυκή του μορφή. Το μαύρο ημίπτερο προσκολάται στον φυτικό ιστό του ελαιόδεντρου και απομυζεί τους χυμούς του. Όταν ο πληθυσμός είναι μικρός, οι ζημιές δεν είναι σοβαρές και δεν επηρεάζουν την ποιότητα και την εμπορική αξία του καρπού. Ωστόσο όταν ο πληθυσμός είναι αρκετά μεγάλος, μπορεί να προκαλέσει ξήρανση κλάδων, εξασθένηση του δέντρου και εμφάνιση του μύκητα της καπνιάς μέσω των μελιτωδών αποχωρημάτων του. Για την αντιμετώπισή του υπάρχει πλειάδα επιλογών τόσο συμβατικών και αποτελεσματικών χημικών σκευασμάτων όσο και πολλοί φυσικοί εχθροί που μπορούν να αξιοποιηθούν από τον καλλιεργητή. Στην περίπτωση χημικής καταπολέμησης θα πρέπει να πραγματοποιηθεί ψεκασμός μόνο σε περίοδο που πάνω στα φύλλα και στους κλάδους παρατηρούνται οι έρπουσες προνύμφες (5-10 προνύμφες/φύλλο). Σημειώνεται πως τα εντομοκτόνα δεν μπορούν να διαπεράσουν το λεκανοειδές κάλυμμα του εντόμου και έτσι δεν αντιμετωπίζουν ούτε τα ενήλικα ούτε τα αυγά.
Εκλεκτικός με την ελιά ο Ρυγχίτης
O Ρυγχίτης είναι ένα έντοµο που προσβάλλει αποκλειστικά την ελιά μέσω μηχανικής ρήξης του καρπού και προκαλεί έντονη καρπόπτωση. Η καταπολέµηση του εντόµου στο στάδιο του κροκιάσµατος προλαµβάνει τις καταστροφές των ανθέων που έχουν άµεσο αντίκτυπο στην παραγωγή, αλλά ταυτόχρονα περιορίζει και τις επόµενες προσβολές των καρπών κατά το καλοκαίρι λόγω µείωσης του πληθυσµού των ακµαίων.
