Οι ιστορικά υψηλές θερμοκρασίες της άνοιξης του 2022 ακολουθήθηκαν από άκαιρη ξηρασία (και έπειτα από ακραίες πλημμύρες) το 2023. Η κλιματική αλλαγή έχει έρθει και η βιομηχανία του ελαιόλαδου φαίνεται ότι βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Μπορεί να αντιμετωπίζουμε μία περίοδο αστάθειας, αναταραχής και, στη χειρότερη περίπτωση, οικολογικής κατάρρευσης.
Οι ιστορικά υψηλές τιμές παγκοσμίως αποτελούν τον πρώτο αντίκτυπο της κρίσης. Είναι μια καλή είδηση για τους αγρότες με υψηλές αποδόσεις. Ωστόσο, είναι κακή είδηση για τους επεξεργαστές, τις εμπορικές εταιρείες και τους καταναλωτές. Οι υψηλές τιμές σημαίνουν αντικατάσταση με φθηνότερα έλαια μαγειρικής και παρακινούν την απάτη από τους προμηθευτές. Επίσης, οι αυξήσεις στις τιμές συνήθως οδηγούν σε πτώσεις, οι οποίες μπορούν να εξαφανίσουν επενδύσεις που βασίζονται σε αυτές τις υψηλότερες τιμές. Όπως λένε στον τομέα της ενέργειας, «η θεραπεία για τις υψηλές τιμές είναι οι υψηλές τιμές.»
Η τρέχουσα κρίση στην Ανδαλουσία δεν είναι έκπληξη. Είναι το αποτέλεσμα της προηγουμένως προβλεπόμενης κατάρρευσης της βιοποικιλότητας, της αποδόμησης του εδάφους, των διακυμάνσεων του ύδατος και, εν συνεχεία, των τεχνικών που προωθούνται από την καλλιέργεια υπερ-υψηλής πυκνότητας των ελαιώνων. Η εκμετάλλευση αυτής της κρίσης για την επέκταση πρακτικών που απαιτούν έντονη χρήση εισροών δεν θα βοηθήσει τη βιομηχανία μας να προσαρμοστεί στην κλιματική αλλαγή, αλλά θα την καταστήσει πιο ευάλωτη. Τελικά, θα εξαπλώσει οικολογική καταστροφή σε περιοχές που δεν έχουν επηρεαστεί ακόμη.
Είναι εύκολο να κατανοήσουμε πώς οι ελαιώνες υψηλών εισροών βλάπτουν τα οικοσυστήματα. Όταν αιώνιοι ελαιώνες αντικαθίστανται με σειρές υψηλής πυκνότητας, η ζήτηση για θρεπτικά στοιχεία αυξάνεται πέρα από την ικανότητα του μη διατηρημένου εδάφους να παρέχει και να ανανεώνει τον εαυτό του.
Το τεχνητό λίπασμα καλύπτει αυτήν τη ζήτηση αλλά, ταυτόχρονα, διαταράσσει τα δίκτυα ανταλλαγής μεταξύ μικροβιακών-μυκητωδών που τώρα κατανοούμε ότι υποστηρίζουν τη ζωή του εδάφους, μειώνοντας περαιτέρω τη φυσική γονιμότητα. Για να μειώσουν τον ανταγωνισμό για τροφή και νερό, οι αγρότες εφαρμόζουν ζιζανιοκτόνο για να σκοτώσουν τα ζιζάνια, δημιουργώντας γυμνό έδαφος και απογυμνώνοντας τη βιοποικιλότητα που υποστηρίζει τους φυσικούς θηρευτές παρασίτων όπως η μύγα της ελιάς. Το φυτοφάρμακο καθίσταται απαραίτητο για τη διατήρηση της ποιότητας και της απόδοσης. Το μυκητοκτόνο, επίσης, είναι απαραίτητο για τη στήριξη των δέντρων που είναι πλέον πιο ευαίσθητα σε μολύνσεις, σκοτώνοντας τυχόν ωφέλιμους μύκητες που παραμένουν.
Έτσι, τώρα μεγάλο μέρος της ανδαλουσιανής ελαιοκαλλιέργειας υπάρχει σε μια έρημο μονοκαλλιέργειας, που διατηρείται μόνο από χημικές εισροές—«πετρώδες ξηρό έδαφος, βρωμιά, όχι χώμα, που περιέχει λίγη οργανική ύλη και πολύ λίγο νερό. Η εξατμισοδιαπνοή των φυτών και του εδάφους που προηγουμένως δημιουργούσε βροχή έχει εξαφανιστεί. Η αυξημένη ζήτηση νερού μπορεί να προέλθει μόνο από τοπικούς υδροφορείς, οι οποίοι δεν ανανεώνονται πλέον. Η βροχή, όταν έρχεται, μένει στην επιφάνεια και δημιουργεί πλημμύρες.
Πρόκειται για έναν καταρράκτη: ένας βρόχος θετικής ανάδρασης που εξηγεί αυτό που βλέπουμε το 2023. Μπορούμε να το δούμε στην πράξη στην Καλιφόρνια, μια περιοχή όπου η αγροδασοπονία υψηλής πυκνότητας είναι ο κανόνας. Ενώ η Ανδαλουσία έχει, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, γλιτώσει από τη φωτιά, οι πλημμύρες και η ξηρασία σε αυτή επιμένουν.
Λοιπόν, τι κάνουμε τώρα; Πρέπει να απογράψουμε τα δισεκατομμύρια επενδύσεων στην εντατική παραγωγή ελαιόλαδου στη Νότια Ισπανία; Τι μπορούμε να κάνουμε;
Καταρχάς, είναι προφανές ότι κανείς δεν γνωρίζει. Δύο συνεχόμενες αποτυχημένες σοδειές μπορεί να είναι ένα πολύ ασυνήθιστο γεγονός. Η σοδειά του 2024/25 μπορεί να είναι τεράστια, και οι τιμές μπορεί να κανονικοποιηθούν. Νέες πηγές προμήθειας μπορεί να εμφανιστούν, αντισταθμίζοντας την αστάθεια στην παραγωγή της Ανδαλουσίας.
Ακόμη κι αν δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι η διαρθρωτική αλλαγή είναι εδώ, μπορούμε να μετρήσουμε τον πιθανό αντίκτυπό της. Αν υπάρχει πιθανότητα να έχει χαλάσει κάτι στην Ανδαλουσία, η οποία είναι υπεύθυνη για σχεδόν το 40% της παγκόσμιας παραγωγής ελαιόλαδου, αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει οικολογική, οικονομική και κοινωνική καταστροφή για την Ισπανία αλλά και την παγκόσμια βιομηχανία ελαιόλαδου. Απαιτείται αντίδραση από την κυβέρνηση και την επιχειρηματική κοινότητα.
Ευτυχώς, είναι πολύ νωρίς για να απογράψουμε την περιοχή. Οι ελιές δεν προορίζονται να καταστρέφουν οικοσυστήματα. Είναι ένα περιφερειακό είδος-κλειδί · μπορούν να κρατήσουν τη γη μαζί, να αντλούν νερό από τα βάθη του υπεδάφους για τη χρήση άλλων ειδών, να παρέχουν πλούσιους οικοτόπους και άλλες περιβαλλοντικές υπηρεσίες – για να μην αναφέρουμε τη νόστιμη και υγιεινή διατροφή για τις ανθρώπινες κοινότητες. Μπορούν να το κάνουν ξανά.
Οι λύσεις δεν είναι νέες ή δύσκολες. Ήδη γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε. Ισπανοί επιστήμονες, όπως ο Millán Millán, διευθυντής του Κέντρου Περιβαλλοντικών Μελετών της Μεσογείου στη Βαλένθια, ερευνούν τους υδρολογικούς κύκλους και τον τρόπο επιδιόρθωσής τους επί δεκαετίες.
Γνωρίζουμε ότι τα φυτά βοηθούν στη δημιουργία της δικής τους βροχής. Η αναδάσωση αφιερωμένων γαιών και η επιβράδυνση της εκροής από λεκάνες απορροής χρησιμοποιώντας δεξαμενές, αυλές και λακκούβες είναι όλες λύσεις σε επίπεδο τοπίου. Η δημιουργία καταφυγίων βιοποικιλότητας, όπως φράκτες και διάδρομοι για την επιστροφή των αρπακτικών, μπορεί να μειώσει την ανάγκη για βιοκτόνα.
Όπως επισημαίνει ο Dimitri Tsitos του Έργου Arbo-Innova, η φύτευση καλλιεργειών σε ελαιώνες υψηλής πυκνότητας μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην αύξηση της γονιμότητας, στη μείωση της θερμοκρασίας του εδάφους και στην αύξηση της διατήρησης του νερού στο έδαφος. Το Arbo-Innova είναι μια ολοκαίνουργια πρωτοβουλία για την αναγέννηση των ελαιώνων υψηλής πυκνότητας στην Ιβηρική χερσόνησο, με την υποστήριξη κορυφαίων συμβούλων όπως η Soil Capital Farming.
Οι προσαρμογές σε επίπεδο τοπίου μπορεί να μειώσουν τις εκτάσεις υπό καλλιέργεια και, συνεπώς, την παραγωγή ανά αγρόκτημα. Ωστόσο, οι εξοικονομήσεις σε επίπεδο αγροκτημάτων στο κόστος των εισροών μπορεί να οδηγήσουν σε μεγαλύτερα κέρδη για τους αγρότες. Οι αγρότες μπορεί να δουν αυξημένη συνολική απόδοση καθώς τα εδάφη ξαναζωντανεύουν.
Απαιτούνται αλλαγές στη νοοτροπία. Το οργωμένο έδαφος ανάμεσα στα δέντρα ήταν πάντα ένα σύμβολο ενός «τακτοποιημένου» ελαιώνα. Αντ’ αυτού, οι αγρότες πρέπει να είναι υπερήφανοι για την πλούσια βιομάζα των φυτών και τη βιοποικιλότητα, γνωρίζοντας ότι η ανταλλαγή εκκρίσεων από τις ρίζες των φυτών τρέφει τα δέντρα τους.
Το «no-till cover» είναι μόνο η αρχή. Η ενσωμάτωση των ζώων, ακόμη και η συντροπική γεωργία (syntropics), είναι πιθανές μελλοντικές παρεμβάσεις. Ένα πιο νόστιμο και θρεπτικό λάδι θα μπορούσε να σημαίνει βελτιωμένη τιμολόγηση και ευκαιρίες για αναδιοργάνωση της βιομηχανίας.
Νέα μοντέλα μάρκετινγκ, όπως του Amfora, μπορούν επίσης να βοηθήσουν· κόβουμε τους ενδιάμεσους, προσφέροντας στους αναγεννητικούς αγρότες μεγαλύτερο μερίδιο της τελικής τιμολόγησης. Γενικά, μόλις έχουμε αρχίσει να εκμεταλλευόμαστε τα οφέλη από την επανάσταση της αναγέννησης.
Η κλιματική αλλαγή είναι παγκόσμια, αλλά ο κόσμος αποτελείται από τοπία· υπάρχουν απλές ενέργειες που οι αγρότες μπορούν να κάνουν για να προστατεύσουν και να ανανεώσουν τα δικά τους. Συλλογικά, μπορούμε να αποφύγουμε την καταστροφή και ακόμη να βελτιώσουμε τα πράγματα και να τα καταστήσουμε πιο ανθεκτικά. Αναγνωρίστε το πρόβλημα και δράστε.
Πηγή: OliveOilTimes
