Επομένως, αν βρεθεί τρόπος να εξαλειφθούν τα συγκεκριμένα βακτήρια το αποτέλεσμα θα είναι να «σπάσει» ο κύκλος ζωής του βλαβερού εντόμου, προς όφελος της καλλιέργειας και κατ’ επέκταση και του εισοδήματος των ελαιοπαραγωγών.
Η μέθοδος αυτή μάλιστα συνάδει και με τις ντιρεκτίβες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τη βιώσιμη γεωργία, που «σπρώχνουν» σε λύσεις φιλικές στο περιβάλλον, ενώ «απαντά», κατά κάποιο τρόπο, και στη δραστική μείωση διαθέσιμων εντομοκτόνων σε συνδυασμό με τις ανθεκτικότητες που έχουν αναπτύξει σε αυτά οι πληθυσμοί του δάκου.
Οι επισημάνσεις αυτές διατυπώθηκαν το απόγευμα της Δευτέρας 26 Μαΐου στον Πολύγυρο της Χαλκιδικής, στην εκδήλωση παρουσίασης των αποτελεσμάτων του έργου «Dacus», που συγχρηματοδοτήθηκε από το Μέτρο 16, με στόχο την ανάπτυξη μιας εναλλακτικής μεθόδου για την καταπολέμηση του δάκου, μέσω εξάλειψης των συμβιωτικών του βακτηρίων.
«Τα συμβιωτικά βακτήρια μεταφέρονται από τα θηλυκά στα αβγά κατά την ωοτοκία και συνοδεύουν το έντομο καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου της ζωής του. Οι μεταβολικές υπηρεσίες των βακτηρίων επιτρέπουν στα θηλυκά να παράγουν αβγά και στις προνύμφες να αναπτύσσονται σε συνθήκες χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες. Επομένως η εξάλειψη αυτών των βακτηρίων υπονομεύει την παραγωγή αυγών και την ανάπτυξη προνυμφών, περιορίζοντας δυνητικά την προσβολή, τις ζημίες και την αύξηση του πληθυσμού του δάκου στον αγρό», εξήγησε ο Ευάγγελος Παΐσιος, από τη Magma – Agro.
Ως εταίρος στο ερευνητικό έργο ο κ. Παΐσιος επισήμανε πως στόχος του «Dacus» ήταν η αξιολόγηση υπαρχόντων βακτηριοκτόνων σκευασμάτων ως προς τη δυνατότητα ελέγχου του δάκου της ελιάς, μέσω εξάλειψης (σ.σ. δυσβίωσης) των συμβιωτικών βακτηρίων, ακολουθώντας σταδιακή προσέγγιση με πειράματα από το εργαστήριο (στο ΑΠΘ και το ΙΤΕ) μέχρι και τον αγρό (πιλοτικά σε Χαλκιδική, Πελοπόννησο και Κρήτη).
«Στο πρώτο επίπεδο συλλέχθηκαν δάκοι από τη φύση και εισήχθησαν σε εντομολογικούς κλωβούς σε εργαστηριακές συνθήκες, μαζί με ελιές αντιβακτηριακά επεξεργασμένες, με τα υπό εξέταση βακτηριοκτόνα και αξιολογήθηκε η ωοτοκία σε δύο γενιές, η επιβίωση και ανάπτυξη των προνυμφών σε δύο γενιές κι η παρουσία συμβιωτικών βακτηρίων στους δάκους. Σε δεύτερο επίπεδο μεμονωμένα ελαιόδεντρα σκεπάστηκαν σε κλωβούς και υποβλήθηκαν σε επεξεργασία με αντιβακτηριακά προϊόντα που αποδείχθηκαν πιο αποτελεσματικά σε προηγούμενα στάδια και στη συνέχεια αξιολογήθηκε η δακοπροσβολή και η παρουσία συμβιωτικών βακτηρίων, ενώ στο τρίτο επίπεδο το αντιβακτηριακό προϊόν που ήταν το πιο αποτελεσματικό στα δύο προηγούμενα στάδια. Στην πειραματική δοκιμή στην Πελοπόννησο, το χαλκούχο σκεύασμα μείωσε τους πληθυσμούς και την προσβολή στους καρπούς χωρίς να προκαλεί πρόβλημα στην ποιότητα του καρπού ή συμπτώματα φυτοτοξικότητας και άλλες αρνητικές επιδράσεις στους υπόλοιπους οργανισμούς που δεν ήταν δάκοι. Η αποτελεσματικότητα ήταν η σύγκριση με προϊόν αναφοράς που συμπεριλήφθηκε στην ίδια δοκιμή. Ουσιαστικά, ωστόσο, το δείγμα είναι από την Πελοπόννησο, καθώς πέρυσι στις δύο άλλες περιοχές δεν είχαμε προσβολές από δάκο» είπε ο εκπρόσωπος της Magma-Agro.
Ο ομιλητής συμπλήρωσε ακόμη πως βάσει των αποτελεσμάτων των τριών περιοχών αξιολόγησης και ιδιαιτέρως των δοκιμών στο χωράφι, καταρτίζεται ένα προσχέδιο πρωτοκόλλου για τη χρήση της δυσβίωσης ως μέθοδο ελέγχου του δάκου και ήδη λαμβάνονται τα πρώτα μέτρα για την εμπορική διάθεσή του. «Είδαμε ότι αυτά τα προϊόντα μπορούν να συμβάλουν στον έλεγχο του δάκου και τώρα ουσιαστικά το επόμενο βήμα είναι οι εταιρείς που τα διαθέτουν να επεκτείνουν τις ετικέτες τους με τις κατάλληλες τροποποιήσεις που θα χρειαστούν οι αγρότες για να μπορέσουν να τα χρησιμοποιήσουν ως μέθοδο δακοκτονίας, διότι οι χαλκοί -και πρέπει να το διευκρινίσω αυτό- δεν έχουν αυτή τη στιγμή άδεια για να χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση του δάκου», διευκρίνισε ο κ. Παΐσιος.
Ισχυρός σύμμαχος για τον παραγωγό ο ζεόλιθος
Στα αποτελέσματα από εργαστηριακά πειράματα, με τη χρήση ειδικής ποιότητας φυσικού ζεόλιθου, στην καταπολέμηση του δάκου της ελιάς, αναφέρθηκαν η Α. Κοκκάρη και ο Γ. Φλώρος. Όπως τονίστηκε ο ζεόλιθος εμποδίζει σε μεγάλο βαθμό την ωοτοκία του δάκου της ελιάς. Μάλιστα ο αποτρεπτικός του ρόλος ενισχύεται περαιτέρω εάν στο ζεόλιθο γίνει προσθήκη μιας επιφανειαδραστικής (σ. σ. στα πειράματα ήτανε η New film), με υπολειμματική διάρκεια που φτάνει μέχρι και 21 ημέρες μετά την εφαρμογή. «Δεν επηρεάστηκε από τη θερμοκρασία, από τη σχετική υγρασία, ακόμα και με 15 χιλιοστά βροχής, καθώς δημιουργείται πάνω στον καρπό ένα πολύ ισχυρό λεπτό υμένιο», είπε ο κ. Φλώρος.
Όσον αφορά στο τί συμβαίνει στο πεδίο, ο ομιλητής υπογράμμισε πως «στο χωράφι τα πειράματα τρέχουν αυτή τη στιγμή σε περιοχή της Χαλκιδικής, αλλά επειδή δεν έχουν τελειώσει, δεν μπορούσαμε να τα παρουσιάσουμε σήμερα. Αυτό που μπορώ να πω, ωστόσο, είναι ότι είναι πάρα πολύ αισιόδοξα τα μηνύματα, καθώς αυτά που είδαμε στο εργαστήριο, τα βλέπουμε και στον αγρό και φαίνεται πως ο ζεόλιθος στο μέλλον και στις μορφές του που δεν είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο, να αποτελεί έναν πολύ ισχυρό σύμμαχο για τον παραγωγό».
Μαζική παγίδευση, βιοεντομοκτονία, βιοτεχνολογία: Νέες εναλλακτικές μέθοδοι καταπολέμησης δάκου
Στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας της φυτοπροστασίας ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής και της πράσινης συμφωνίας για το περιβάλλον, αναφέρθηκε σε διαδικτυακή παρέμβασή του από την Κρήτη, ο Ιωάννης Βόντας, καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Εστιάζοντας στην περίπτωση του δάκου της ελιάς, υπενθύμισε πως το 2019 -μαζί με τον γλοιόσπορο- το βλαβερό έντομο προκάλεσε ολοκληρωτική καταστροφή στην ελαιοπαραγωγή της Κρήτης, με τη ζημιά να ξεπερνά σε κόστος τα 100 εκατ. ευρώ.
Με δεδομένη τη μείωση των χημικών εντομοκτόνων που έχουν πλέον στη διάθεσή τους οι παραγωγοί, ο κ. Βόντας αναφέρθηκε σε μια σειρά από εναλλακτικές λύσεις στη δακοκτονία, οι οποίες, επιγραμματικά, αφορούν στη μαζική παγίδευση, τη βιολογική καταπολέμηση (χρήση παρασιτοειδούς είδους psyttalia), σε πρακτικές αγροοικολογίας, τη χρήση χαλκού, τα βιοεντομοκτόνα (green chemistry – RNA), μεθόδους βιοτεχνολογίας (γενετική τροποποίηση για στείρωση δάκου), καθώς και σύγχρονες τεχνολογίες υποστήριξης, αλλά και εφαρμογές ακριβείας, μέσω drones σε δύσβατες περιοχές, αυτόματες ειδοποιήσεις κλπ.
Βερτιτσίλιο ένας… καρδιοπαθής μέσα στο κτήμα
Στις χρόνιες ασθένειες που πλήττουν την καλλιέργεια της ελιάς, αφενός στο ριζικό σύστημα και αφετέρου στα φυλλώματα και στους καρπούς του δέντρου, εστίασε, από την πλευρά της, η Αναστασία Λαγοπόδη, καθηγήτρια φυτοπαθολογίας, στο τμήμα γεωπονίας του ΑΠΘ.
Για τη βερτισιλλίωση που ενδιαφέρει πάρα πολύ την καλλιέργεια της ελιάς στη Χαλκιδική, λόγω προσβολών, η ομιλήτρια υποστήριξε πως είναι σοβαρό το πρόβλημα, διότι η ελιά ποικιλίας Χαλκιδική είναι από τη φύση της μεγάλη και ποτίζεται για να μεγαλώσει ακόμη περισσότερο, με συνέπεια να ενισχύεται και η αναπαραγωγή του μύκητα.
«Η ασθένεια είναι χρόνια και δεν μπορεί να θεραπευτεί. Μοιάζει όπως όταν έχουμε έναν καρδιοπαθή στο περιβάλλον μας. Το να γίνει εντελώς καλά αποκλείεται. Όμως, αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να τον φροντίζουμε όσο καλύτερα γίνεται, για να μακροημερεύσει», ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Λαγοπόδη.
Στο πλαίσιο αυτό πρότεινε στους ελαιοκαλλιεργητές, ως ενδεδειγμένη λύση για τον μύκητα που βρίσκεται στο έδαφος να κάνουν συστηματικά ηλιοαπολύμανση των κτημάτων τους, να απομακρύνουν τα μολυσμένα τμήματα του δέντρου, να αφαιρούνται τα ζιζάνια γιατί είναι ξενιστές του παθογόνου, να μην περνά το νερό άρδευσης από ύποπτους αγρούς προς τον ελαιώνα, να μην επιχειρείται συγκαλλιέργεια, ενώ εξαιρετικά μεγάλος είναι ο κίνδυνος προσβολής σε περίπτωση φύτευσης ελαιώνα σε κτήμα που έρχεται από καλλιέργεια κηπευτικών.
Όσον αφορά στη φόμα, η καθηγήτρια του ΑΠΘ υπογράμμισε πως και αυτή δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα στη Χαλκιδική, αλλά στη δική της περίπτωση επειδή το παθογόνο μπαίνει από τα κλαδιά και από ουλές φύλλων, ο παραγωγός μπορεί να κάνει ένα βαθύ κλάδεμα και με τον τρόπο αυτό να εξυγιάνει το δέντρο του.
Ως προς το κυκλοκόνιο, τέλος, εξήγησε πως το πρόβλημα δεν είναι τόσο οι κηλίδες που δημιουργεί στα φύλλα της ελιάς, αλλά ότι προκαλεί την πτώση των φύλλων η οποία καταπονεί το δέντρο και ταυτόχρονα από τις ουλές ανοίγει κερκόπορτα για να μπει και η φόμα και να ξεκινήσει η σήψη του δέντρου.
Κλείνοντας τις εργασίες της εσπερίδας ο Δημήτρης Κωβαίος, καθηγητής στο τμήμα Γεωπονίας του ΑΠΘ, ανέφερε πως τα χαλκούχα σκευάσματα, όσο κι ο ζεόλιθος, φαίνεται πως έχουν ένα θετικό αποτέλεσμα σε σχέση με την καταπολέμηση του δάκου, αλλά ζήτησε υπομονή.
