Ακολουθώντας μια τάση που συγκεντρώνει ολοένα και μεγαλύτερη προσοχή διεθνώς ο Χάρης Βασιλείου, γεωπόνος και βιοκαλλιεργητής, εφαρμόζει εδώ και ενάμιση χρόνο πρακτικές πολυκαλλιέργειας και αγροδασοπονίας που συναντώνται στην αναγεννητική γεωργία. Ένας από τους βασικούς στόχους του πειράματος είναι να διαπιστώσει εάν η καινοτόμα αυτή μορφή καλλιέργειας, που βρίσκεται στα πρώτα της βήματα στη χώρα μας, μπορεί να μειώσει την ανάγκη για εισροές λιπάσματος βελτιώνοντας έτσι την οικονομική απόδοση της εκμετάλλευσής του. Η αναγεννητική γεωργία έχει ειδικό ενδιαφέρον ακόμη για λόγους που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Όπως αναφέρει ο καινοτόμος παραγωγός, η τόνωση της ευρωστίας του οικοσυστήματος του χωραφιού μπορεί να θωρακίσει την παραγωγικότητα του κτήματος απέναντι σε ακραία φαινόμενα όπως ξηρασία και υψηλές θερμοκρασίες. Ειδικά όσον αφορά τη θερμική καταπόνηση, ο κ. Βασιλείου εξηγεί ότι η πολυκαλλιέργεια με τη συνύπαρξη πολλών φυτικών ειδών σε μικρή απόσταση μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της θερμοκρασίας του αέρα, βοηθώντας έτσι τα φυτά να είναι πιο λειτουργικά κατά τους πολύ ζεστούς θερινούς μήνες.
Με επτά στρέµµατα αρχικά στην αναγεννητική
Ο κ. Βασιλείου επιστρέφοντας µετά από σπουδές Γεωπονίας στη γενέτειρά του τη Σπάρτη, ξεκίνησε να καλλιεργεί τα οικογενειακά κτήµατα το 2020. Από το σύνολο των 65 στρεµµάτων που είναι φυτεµένα µε Κορωνέικη και Αθηνολιά, περίπου 40 στρέµµατα αποτελούνται από δέντρα ηλικίας περίπου πέντε ετών. Τα νεαρά δέντρα, που είναι φυτεµένα σε γραµµική διάταξη, είναι κυρίως αρδευόµενα ενώ ο υπόλοιπος ελαιώνας που ακολουθεί παραδοσιακή φύτευση είναι ξηρικός. Η γνωριµία του µε την αναγεννητική γεωργία έγινε τυχαία όταν συνάντησε την Σάιλα Ντάρµος η οποία τον ξενάγησε στο επιδεικτικό της αγρόκτηµα στην περιοχή της Στεφανιάς Λακωνίας όπου εφαρµόζει την εν λόγω µέθοδο.
«Είδα ένα µοντέλο πολυκαλλιέργειας µε πάρα πολύ πυκνή φύτευση και συνύπαρξη πολύ ψηλών, µεσαίων και χαµηλών φυτών σε πολύ µικρή απόσταση. Έτσι σε µια γραµµή πέντε µέτρων βρίσκονταν ένα ψηλό φυτό όπως ένας ευκάλυπτος ή µια λεύκα ή καρυδιά, ένα µεσαίο φυτό όπως ένα φρουτόδεντρο και χαµηλά είδη όπως είναι τα αρωµατικά φυτά». Ακολούθησε µια σειρά συζητήσεων µε την κυρία Ντάρµος καθώς και µια οµάδα από καλλιεργητές µε εµπειρία στο αντικείµενο της αναγεννητικής καλλιέργειας.
«Έµαθα για φάρµες που εφαρµόζουν αναγεννητική γεωργία κυρίως στην Ιταλία µεταξύ των οποίων και ένα αγρόκτηµα µε ελιές. Από την κάτοψη είδα ότι η εικόνα των δέντρων εκεί όπου εφαρµόστηκε πολυκαλλιέργεια ήταν καλύτερη από το συµβατικό λιοστάσι», θα πει ο κ. Βασιλείου.
Εφαρµόζοντας λοιπόν µία από τις αρχές της αναγεννητικής γεωργίας ο κ. Βασιλείου εδώ και ενάµιση χρόνο φύτεψε σε επτά στρέµµατα ελαιώνα µια γκάµα από είδη παραγωγικά ενδιαµέσα στις ελιές. «‘Έχω φυτέψει είδη όπως µιµόζα, λεύκα, ευκάλυπτο, κατάλπη και παυλώνια τα οποία θα κλαδεύονται εντατικά για να παράγουν θρύµµατα ξύλου τα οποία θα ενσωµατώνονται στο έδαφος. Πέρα από τα δασικά είδη ανάµεσα στις ελιές έχουν παρεµβληθεί και παραγωγικά όπως ροδακινιές και βανίλιες που θα παράγουν επιπλέον εισόδηµα. Επιπλέον σε ορισµένες σειρές έχω φυτέψει φυτά εδαφοκάλυψης όπως φασκόµηλο, ρίγανη, µέντα, αψιθιά και lemongrass», θα πει ο πρωτοπόρος βιοκαλλιεργητής και προσθέτει: «Πριν τη φύτευση των νέων ειδών εφάρµοσα χλωρή λίπανση που θα καλύπτει τις ανάγκες των φυτών σε άζωτο για την επόµενη διετία». Εκτός από τις ελιές ο κ. Βασιλείου έχει µετατρέψει σε αναγεννητική καλλιέργεια και 8 από τα 17 στρέµµατα του ροδεώνα του.
Στόχος, ένα πιο υγιές έδαφος
Η απόφαση του κ. Βασιλείου να εφαρµόσει την αναγεννητική γεωργία πηγάζει από το ενδιαφέρον και την επιθυµία του να αυξήσει τη γονιµότητα του εδάφους, κάτι που όπως εξηγεί επιτυγχάνεται µε την προσθήκη οργανικής ουσίας. «Ένα υγιές έδαφος διαθέτει ενεργούς µικροοργανισµούς, βακτήρια και µύκητες, οι οποίοι µε τη δραστηριότητά τους αποσυνθέτουν οργανική ύλη και την κάνουν διαθέσιµη στη φυτά. Παράλληλα ένα γόνιµο έδαφος συγκρατεί µεγαλύτερη υγρασία την οποία αποδεσµεύει πιο αργά ώστε τα φυτά να µπορούν να την αξιοποιούν καλύτερα». Επιπλέον όπως εξηγεί ο κ. Βασιλείου η βιοποικιλότητα συµβάλλει στην ευρωστία του οικοσυστήµατος µέσω της υπόγειας επικοινωνίας των φυτών. «Υποστηρίζεται ότι τα φυτά επικοινωνούν µες από τα ριζικά τους συστήµατα και αναπτύσσουν έτσι συνεργατικές σχέσεις οι οποίες τα κάνουν πιο εύρωστα και παραγωγικά» σηµειώνει ο ίδιος. Παράλληλα η λειτουργία των φυτών µπορεί να µειώσει τη θερµοκρασία του αέρα και να περιορίσει το στρες των ελαιόδεντρων που συνδέεται µε υψηλές θερµοκρασίες κατά τους θερινούς µήνες. Τέλος η επιλογή του εκφράζει τον ίδιο σε προσωπικό επίπεδο, καθώς τον ιντριγκάρει η έρευνα την οποία εφάρµοσε ως φοιτητής. «Βλέπω τη µετάβαση σε ένα σύστηµα πολυκαλλιέργειας σαν ένα ωραίο πείραµα. Εξαρχής έκανα µετρήσεις για τη γονιµότητα του εδάφους και στο µέλλον θα έχω τη δυνατότητα να παρακολουθήσω µε ακρίβεια τα αποτελέσµατα της αναγεννητικής γεωργίας».
Ποια είναι όµως τα οικονοµικά οφέλη που αναµένει να δει; Σηµαντικό όφελος είναι η αποφυγή εξόδων λίπανσης καθώς το χωράφι θα λειτουργεί µε κυκλικό τρόπο παράγοντας τα κλαδέµατα τα οποία θα εµπλουτίζουν το έδαφος. Βέβαια το εντατικό κλάδεµα των υποστηρικτικών ειδών θα δηµιουργήσει αυξηµένα έξοδα διαχείρισης αλλά εκτιµά ότι θα είναι µικρότερα της σηµερινής δαπάνης για θρέψη µε αποτέλεσµα να έχει συνολικά οικονοµικό όφελος.
Χρειάζεται χρόνος για να φανούν θετικά αποτελέσµατα
Ωστόσο ο κ. Βασιλείου αναγνωρίζει ότι υπάρχει πάντοτε και κίνδυνος αποτυχίας στο πείραµα της µετάβασης σε αναγεννητική µέθοδο καλλιέργειας και σηµειώνει ότι θα είναι σε εγρήγορση για να παρέµβει αν χρειαστεί. «Όλο το σκεπτικό της αναγεννητικής γεωργίας βασίζεται στην παρατήρηση και διόρθωση. Αν δω ότι το δέντρο αντιδρά αρνητικά και εµφανίζει σηµεία καταπόνησης, τότε θα πρέπει να παρέµβω. Το σχέδιο των φυτεύσεων δεν είναι τελικό αλλά εξελίσσεται ανάλογα και µε τις ανάγκες των δέντρων και την εικόνα του χωραφιού». Επιπλέον, όπως θα πει ο ίδιος, χρειάζεται ένα διάστηµα πριν αρχίσουν να καταγράφονται τα πρώτα οφέλη από την πολυκαλλιέργεια «για να επαρκούν τα υπολείµµατα των κλαδεµάτων για τη λίπανση του εδάφους πρέπει τα υποστηρικτικά είδη να φτάσουν σε µια ορισµένη ηλικία, κάτι που αναµένω ότι θα συµβεί σε περίπου τρία χρόνια». Ενώ το αν η αναγεννητική είναι µια ελκυστική πρόταση µακροπρόθεσµα µπορεί να χρειαστεί περισσότερο χρόνο για να απαντηθεί. Αυτό διότι η αύξηση της ποιότητας του εδάφους είναι µια αργή διαδικασία ενώ κατά τη διάρκεια της µετάβασης δεν µπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόµενο οι ποσότητες παραγωγής να είναι µικρότερες στην αναγεννητική συγκριτικά µε τη συµβατική καλλιέργεια.
«Για µένα είναι στόχος η βελτίωση της ποιότητας του εδάφους αλλά στόχος είναι και η ικανοποιητική παραγωγή σε άµεσο χρονικό διάστηµα το οποίο βέβαια µπορεί να διαφέρει από παραγωγό σε παραγωγό. Το πόσο µπορεί να περιµένει κανείς µέχρι να γίνει πιο γόνιµο το έδαφος είναι ανάλογα µε τις επιλογές κάθε καλλιεργητή», θα πει ο κ. Βασιλείου.
Αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής
Ζητούμενο, σύμφωνα με τον βιοκαλλιεργητή Χάρη Βασιλείου, πέρα από την παραγωγή ικανοποιητικής ποσότητας είναι η θωράκιση της παραγωγής απέναντι στην καταπόνηση που φέρνει η κλιματική αλλαγή. «Ένας στόχος του πειράματος είναι να διερευνήσει κατά πόσο η αναγεννητική γεωργία και η αγροδασοπονία μπορεί να συμβάλει στην ανθεκτικότητα της καλλιέργειας και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μες από τη δημιουργία πιο εύρωστων φυτών που θα αντέχουν τα ακραία φαινόμενα που έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια», σημειώνει ο κ. Βασιλείου.
