Ερευνητές από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ισπανία και τον Λίβανο κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μια ελιά στο βόρειο Λίβανο, που εκτιμάται ότι είναι περίπου 1.100 ετών, είναι η γηραιότερη ζωντανή ελιά χρησιμοποιώντας χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα.
Πρόσθεσαν ότι τα περισσότερα ελαιόδεντρα που πιστεύεται ότι είναι ηλικίας άνω των 1.000 ετών έχουν χρονολογηθεί εσφαλμένα με λιγότερο ακριβείς μεθόδους.
Ορισμένοι επιστήμονες και ιστορικοί πιστεύουν ότι πολλά ελαιόδεντρα σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου είναι πολύ μεγαλύτερα. Στη Δυτική Όχθη, την Κρήτη, τη Σικελία ή τη Σαρδηνία, μπορεί κανείς εύκολα να βρει μεγαλοπρεπή ελαιόδεντρα που συχνά θεωρούνται ηλικίας μεταξύ 2.500 και 4.000 ετών. Οι τοπικές κοινωνίες λατρεύουν αυτά τα δέντρα ως φυσικά ιστορικά μνημεία. Αυτή η ευλάβεια οφείλεται στη βαθιά και μοναδική ενσωμάτωσή τους στον κοινωνικό, πολιτιστικό, θρησκευτικό και οικονομικό ιστό των περιοχών τους.
Ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζουν αυτά τα αξιοσημείωτα δέντρα μπορεί να επηρεάσει μια μη επιστημονική προσέγγιση για τον προσδιορισμό της ηλικίας τους. Για παράδειγμα, ένα δέντρο ηλικίας 500 ετών μπορεί εύκολα να θεωρηθεί πολύ μεγαλύτερο.
Οι ερευνητές έγραψαν, «Δημοσιευμένες εκτιμήσεις ηλικίας δείχνουν ότι οι περισσότερες ηλικίες των ηλικιωμένων ελαιόδεντρων κυμαίνονται μεταξύ 200 και 700 ετών».
Υποστηρίζουν ότι μια από τις κοινές παρανοήσεις είναι το μέγεθος των παλαιότερων ελαιόδεντρων του κόσμου. Μεγάλοι, φαρδιοί κορμοί, επιβλητικοί θόλοι και δυνατά κλαδιά που απλώνονται σε τυχαίες κατευθύνσεις δίνουν μορφή σε μια άγρια και αδάμαστη εμφάνιση. Η φαντασία των θεατών για την ηλικία τέτοιων εντυπωσιακών οργανισμών ενεργοποιείται εύκολα.
«Η μαγευτική εμφάνιση κάποιων παλιών ελαιόδεντρων μεταφέρει έντονα συναισθήματα και συμβαίνει πολύ συχνά τα μνημειώδη ελαιόδεντρα να θεωρούνται επίσης δέντρα ηλικίας χιλιετιών», Mauro Bernabei, δενδροχρονολόγος στο Ινστιτούτο Δέντρων και Ξυλείας του Ιταλικού Εθνικού Ερευνητικού Συμβουλίου. «Για σχεδόν όλα αυτά τα ελαιόδεντρα, αυτό δεν ισχύει», πρόσθεσε. «Ωστόσο, αυτό σε καμία περίπτωση δεν μειώνει το μεγαλείο, την ιστορική σημασία ή την πολιτιστική τους σημασία». Οι ερευνητές πιστεύουν ότι τα ελαιόδεντρα μπορεί να ζουν περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο πλατύφυλλο είδος. Αυτά τα δέντρα χαρακτηρίζονται από πλατιά, επίπεδα φύλλα που διαφέρουν από τα φύλλα που μοιάζουν με βελόνα ή λέπια που βρίσκονται στα κωνοφόρα.
«Γνωρίζουμε κωνοφόρα που ζουν έως και 4.000 χρόνια. Το γνωστό Pinus Aristata στη Βόρεια Αμερική μπορεί να ζήσει έως και 4.800 χρόνια. Όσον αφορά τα πλατύφυλλα, ωστόσο, οι επιστήμονες τείνουν να θεωρούν τα 1.000 χρόνια ως κατά προσέγγιση όριο», είπε ο Bernabei. «Η ελιά που χρονολογείται στον Λίβανο μάλλον φτάνει στο όριο της διάρκειας ζωής των πλατύφυλλων».
Διάφοροι παράγοντες καθορίζουν το μέγεθος ενός δέντρου, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Παραδείγματα είναι το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται το δέντρο, η γονιμότητα του εδάφους, η έκθεση στον ήλιο ή το ύψος της θέσης του.
Η ιστορική μέθοδος προσδιορισμού της ηλικίας των δέντρων, η καταμέτρηση των δακτυλίων στον κορμό, παραμένει ο πιο ακριβής τρόπος εκτίμησης της ηλικίας πολλών ειδών. Η ανάπτυξη αυτών των δακτυλίων και ο αριθμός και η διάστασή τους εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των φυτικών ειδών και του κλίματος.
Οι δακτύλιοι δέντρων επιτρέπουν την επιστημονική ανάλυση να εντοπίσει με κάποια ακρίβεια πόσα χρόνια πέρασαν από τη γέννηση του δέντρου. Ωστόσο, η μέθοδος δεν λειτουργεί για τα ελαιόδεντρα, καθώς οι δακτύλιοι της δεν φαίνονται καθαρά.
Ορισμένα μακρόβια δέντρα, όπως τα κωνοφόρα, αναπτύσσουν διακριτούς δακτυλίους που μπορούν να συνδεθούν άμεσα με τις εποχιακές αλλαγές του χειμώνα και του καλοκαιριού. Πολλά δέντρα τραβούν πίσω όλα τα υγρά τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα για να προετοιμαστούν για τις επερχόμενες θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν. Αυτή η διαδικασία βοηθά στην αποφυγή της διαστολής και του παγώματος των υγρών, τα οποία διαφορετικά θα μπορούσαν να προκαλέσουν σημαντική ζημιά στο δέντρο.
Χρόνο με το χρόνο, αυτή η αυτοπροστατευτική συμπεριφορά αφήνει ένα σαφές αποτύπωμα στη διαδικασία ανάπτυξης του ξύλου και συμβάλλει στο σχηματισμό δακτυλίων.
Ωστόσο, τα ελαιόδεντρα, μεσογειακά φυτά που ευδοκιμούν σε θερμότερο κλίμα, δεν αντιμετωπίζουν αυτή τη διαδικασία. Αντίθετα, οι ξηρές εποχές μπορεί να αφήσουν σημάδια σαν δαχτυλίδι στην ελιά, τα οποία δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για τον προσδιορισμό της ηλικίας του δέντρου.
«Ο μόνος τρόπος για να παρατηρήσετε τους δακτυλίους στην ελιά είναι να παρατηρήσετε τον ξύλινο ιστό σε μικροσκοπικό επίπεδο», πρόσθεσε. «Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, όμως, μια τέτοια ανάλυση μπορεί να μην αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα», αναφέρει ο δενδροχρονολόγος.
Άλλα ζητήματα στη χρονολόγηση της ηλικίας των ελαιόδεντρων προέρχονται από το σχήμα τους. Το σχήμα του κορμού είναι σπάνια τέλεια κυκλικό σε πολύ ηλικιωμένα δέντρα. Αυτή η μορφολογία καθιστά επίσης περίπλοκη τη δειγματοληψία.
Η δειγματοληψία μέχρι σήμερα για την ηλικία ενός δέντρου γίνεται με εξειδικευμένο εξοπλισμό. Η διαδικασία περιλαμβάνει την εξαγωγή χρήσιμου ιστού από διαφορετικά μέρη του δέντρου.
Ο Bernabei ανέφερε προηγούμενες έρευνες βασισμένες σε δείγματα, δείχνοντας πώς διαφορετικά δείγματα της ίδιας ελιάς στάλθηκαν σε διαφορετικά εργαστήρια για ανάλυση, τα οποία απέδωσαν εξαιρετικά μεταβλητά αποτελέσματα χρονολόγησης.
«Δεν υπήρξαν δύο παρόμοια αποτελέσματα και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα δαχτυλίδια απλά δεν φαίνονται», είπε. «Όταν πρόκειται για ελαιόδεντρα, η δειγματοληψία εμποδίζεται από το γεγονός ότι μετά το πρώτο εξωτερικό στρώμα πέντε έως δέκα εκατοστών, το εσωτερικό τμήμα είναι στεγνό και εξαιρετικά σκληρό».
Μια μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε στον Λίβανο, που αρχικά αναπτύχθηκε από τον Bernabei, περιλαμβάνει τη χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα από ξύλο ελιάς. Με βάση τα χρόνια της έρευνάς του ωστόσο, ο Bernabei πιστεύει ότι είναι αδύνατο να γνωρίζουμε την πραγματική ηλικία των παλαιότερων ελαιόδεντρων του κόσμου.
Πηγή: Olive Oil Times
