Αν και η φετινή χρονιά της οποίας η παραγωγή, εφόσον δεν υποστεί κάποια σοβαρή ζημιά από ασυνήθιστες ακραίες καιρικές συνθήκες, αναμένεται κάπως καλύτερη από την περσινή, φαίνεται να διατρέχει υψηλότερους κινδύνους για δακοπροσβολές. Και αυτό γιατί οι υψηλότερες θερμοκρασίες που εξώθησαν σε πρόωρη άνθηση τα δέντρα, σίγουρα θα συντελέσουν και σε πρωιμότερη εμφάνιση ακμαίων του δάκου της προηγούμενης περιόδου που διαχείμασαν σχετικά αλώβητα λόγω του ήπιου χειμώνα που προηγήθηκε. Για το δάκο -πρόκειται για ολομετάβολο έντομο- όσο υπάρχει ενεργός καρπός πάνω στα δέντρα συνυπάρχουν όλα τα στάδια και οι μορφές του στον ελαιώνα. Πολλαπλασιάζεται γεωμετρικά, γεννώντας από 200-300 αυγά και μπορεί μέχρι τα μέσα της περιόδου να δημιουργήσει δισεκατομμύρια απογόνους και να καταστεί πλέον πανίσχυρος και ανεξέλεγκτος.
Ο δάκος αποτελεί μακράν το πιο επιζήμιο έντομο στην ελληνική γεωργία, με τις νεαρές προνύμφες του εντόμου να διατρέφονται από τον καρπό οδηγώντας σε πρόωρη καρπόπτωση και μείωση της παραγωγής, ιδίως τους θερινούς μήνες. Αν δεν ληφθούν έγκαιρα τα κατάλληλα προφυλακτικά μέτρα, η ζημιά είναι δυνατόν να υπερβεί το 50-60%, επιφέροντας ποσοτικές και ποιοτικές απώλειες στο παραγόμενο ελαιόλαδο, εξαιτίας κυρίως της αύξησης της οξύτητας και αλλοίωσης των οργανοληπτικών του ιδιοτήτων. Μάλιστα, φέτος και για πρώτη φορά η Λήμνος εντάσσεται στις περιοχές που υλοποιούν προγράμματα δακοκτονίας ύστερα από αιτήματα των αγροτών, επισημαίνοντας τη σοβαρότητα του προβλήματος στο νησί.
Ξεφυλλίστε και κατεβάστε σε υψηλή ανάλυση το τεύχος 42 του Ελαίας Καρπός
Σε ποσοστό καρποφορίας άνω του 30% επιτυχείς οι δολωματικοί ψεκασμοί
Αναμφισβήτητα ο δάκος είναι ένα από τα πιο δύσκολα καταπολεμήσιμα έντομα. Στο παρελθόν, έχουν δοκιμαστεί πειραματικά αρκετοί βιολογικοί τρόποι αντιμετώπισής του, ωστόσο έως τώρα οι περισσότεροι έχουν κριθεί ως μη ικανοποιητικοί. Στη χώρα μας, το έντομο αντιμετωπίζεται με δολωματικούς ψεκασμούς που περιέχουν πρωτεΐνες και οργανοφωσφορικά φάρμακα. Η εφαρμογή του δολώματος γίνεται είτε με μηχανοκίνητα ψεκαστικά μέσα είτε με χειροκίνητους ψεκαστήρες. Με τους δολωματικούς ψεκασμούς επιδιώκεται η θανάτωση των ακμαίων του δάκου, πριν τα θηλυκά εναποθέσουν τα αυγά τους στον ελαιόκαρπο.
Στις ελαιοποιήσιμες ποικιλίες
Η επιτυχής αποτελεσματικότητα των ψεκασμών απαιτεί ποσοστό καρποφορίας άνω του 30%. Ψεκασμοί καλύψεως με χημικά εντομοκτόνα δεν συστήνονται σε ελαιοποιήσιμες ποικιλίες κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, διότι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ανίχνευσης υπολειμμάτων και ανάπτυξης ανθεκτικότητας. Γενικότερα, σωστή εφαρμογή δολωματικών ψεκασμών σημαίνει να ψεκάζεται μέρος του εσωτερικού της κόμης των δένδρων, να τηρούνται σωστά οι δόσεις του ελκυστικού και του εντομοκτόνου, να ρυθμίζεται σωστά η πίεση στο ψεκαστικό μέσο. Επιπλέον, για να αποκλειστούν τυχόν μεταναστεύσεις του πληθυσμού, είναι σημαντικό στους δολωματικούς ψεκασμούς να μην αφήνονται αψέκαστα μεγάλα τεμάχια ελαιώνων. Η διάρκεια κάθε ψεκασμού σε μία περιοχή καλό θα είναι να διενεργείται σε όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο.
Τακτικοί έλεγχοι και δολωματικοί ψεκασμοί
Ο δάκος της ελιάς αρχίζει να γίνεται κύριο θέμα συζήτησης, ειδικά κατά τους θερινούς μήνες, όμως κάθε χρονιά είναι διαφορετική, γιατί αλλάζουν και οι παράμετροι που επηρεάζουν τους πληθυσμούς του. Οι υψηλές θερμοκρασίες αυτή την περίοδο περιορίζουν αρκετά τη δράση του. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή, γιατί οι συνθήκες μπορεί να διαφέρουν τοπικά στα διάφορα μικροπεριβάλλοντα που συναντάμε σε κάθε μεγάλη περιοχή, ενώ η αύξηση της σχετικής υγρασίας τις βραδινές και πρωινές ώρες ευνοούν τη γρήγορη δραστηριοποίησή του και τη δημιουργία τοπικών εστιών δακοπροσβολής. Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του δάκου, απαιτείται συστηματική παρακολούθηση του ελαιώνα και η εφαρμογή δολωματικών ψεκασμών.
Η κατάλληλη περίοδος για τον πρώτο ψεκασμό είναι όταν ο καρπός έχει μέγεθος ρεβιθίου ή βάρος 1-2 γραμμαριών και έχει ξεκινήσει η πήξη του πυρήνα. Πρέπει επίσης, να ληφθούν υπόψη τα κριτήρια πληθυσμού, όπως ο μέσος όρος των δάκων ανά παγίδα να είναι μεγαλύτερος από 5-10 ανά εβδομάδα, το ποσοστό των αρσενικών να είναι περίπου 60% καθώς και τα γόνιμα θηλυκά με ώριμες ωοθήκες να είναι τουλάχιστον το 5% του πληθυσμού. Σε περιοχές στις οποίες από τα υπάρχοντα στοιχεία προηγούμενων ετών υπάρχει ιστορικό υψηλών πληθυσμών, είναι πολύ πιθανόν να χρειαστεί επανάληψη του πρώτου γενικού ψεκασμού ή εφαρμογή τοπικών ψεκασμών σε εστίες εφόσον, παρατηρείται αύξηση των συλληφθέντων ακμαίων.
Ο χρόνος έναρξης για τους επόμενους ψεκασμούς καθορίζεται κυρίως από το ύψος του πληθυσμού του δάκου, τις κλιματικές συνθήκες, αλλά και την ποικιλία της ελιάς. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι εντοπίζονται λιγότεροι δάκοι στις βρώσιμες και μεγαλόκαρπες ποικιλίες, περισσότεροι στις ελαιοποιήσιμες και μικρόκαρπες. Το ποσοστό καρποφορίας επηρεάζει επίσης τον αριθμό των δάκων, με μεγαλύτερη καρποφορία να συνδέεται με μεγαλύτερους πληθυσμούς του εντόμου.
Από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο η ανάρτηση δακοπαγίδων
Ένας εναλλακτικός τρόπος αντιμετώπισης του δάκου, βέβαια με αρκετά πιο ήπια δράση, είναι αυτός της μαζικής παγίδευσης. Με τη μέθοδο της μαζικής παγίδευσης επιδιώκεται η σύλληψη όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού ενήλικων εντόμων, ώστε να μειωθεί ο πληθυσμός του εχθρού σε επίπεδα που δεν προκαλούν οικονομική ζημιά στην καλλιέργεια. Ο συνδυασμός στην ίδια παγίδα ελκυστικών τροφής, φύλου και χρώματος είναι καταλληλότερος όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν σε προγράμματα μαζικής παγίδευσης. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί πως σε περιοχές στις οποίες υπάρχουν υψηλοί πληθυσμοί δάκου, η εν λόγω τεχνική δε βρέθηκε μέχρι σήμερα να αποτελεί αυτοδύναμη μέθοδο καταπολέμησης, ακόμα και όταν εφαρμόζεται σε μεγάλες εκτάσεις. Σε περιπτώσεις μικρής αποτελεσματικότητας, απαιτούνται συμπληρωματικά μέτρα για επαρκή προστασία της παραγωγής, όπως αύξηση της πυκνότητας των παγίδων ή δολωματικοί ψεκασμοί κυρίως σε εστιακές περιοχές με υψηλή πυκνότητα πληθυσμού του δάκου.
