του Γιάννη Πανάγου
Πιο συγκεκριµένα, ατελής καρπόδεση και πρόωρη ωρίµανση σε συνδυασµό µε επαναλαµβανόµενες ανεµοθύελλες τον περασµένο Νοέµβριο (2023) είχαν σαν αποτέλεσµα οι ελιές να πέσουν κατά διαστήµατα και σε µεγαλύτερο ποσοστό στο έδαφος και να υποστούν σηµαντική ζηµιά. Σηµειώνεται εδώ πως οι παραγωγοί αυτοί είχαν ακολουθήσει πιστά τις οδηγίες των γεωπόνων ώστε να καταπολεµήσουν το δάκο και το γλοιοσπόριο, κάνοντας για πρώτη φορά 6-7 ψεκασµούς στις ελιές τους. Άρα και τα κόστη ήταν ιδιαίτερα αυξηµένα, ενώ δεν κατάφεραν και να επωφεληθούν από την υψηλή τιµή που είχε το ελαιόλαδο κατά τη διάρκεια ης χρονιάς.
Ξεφυλλίστε και κατεβάστε σε υψηλή ανάλυση το φύλλο 976 της Agrenda
Ενηµερώνουν µάλιστα, ότι όπως όλα δείχνουν και κατά την τρέχουσα καλλιεργητική περίοδο, δηλαδή για τη συγκοµιδή του 2024, αναµένεται εκ νέου µείωση 80% στην παραγωγής τους (ποικιλία Πατρινιά), καθώς η έλλειψη ψύχους κατά τη διάρκεια του χειµώνα, απέτρεψε το «δέσιµο» του καρπού, παρά την καλή σχετικά ανθοφορία. Αυτή τη φορά τουλάχιστον, οι ελαιοκαλλιεργητές της περιοχής ελπίζουν σε µία καλύτερη και πιο δίκαιη αντιµετώπιση από τις υπηρεσίες ΕΛΓΑ, οι οποίες, τον περασµένο χρόνο δεν έδειξαν διάθεση, ούτε τα απαιτούµενα αντανακλαστικά για την καταγραφή των ζηµιών και την αποζηµίωση των παραγωγών.
Τα παραπάνω αναφέρονται σε επιστολή που απέστειλαν προς τη διοίκηση του ΕΛΓΑ και την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης οι αγρότες Ανατολικής Αιγιαλείας/Παναιγιάλειος Ένωση Συνεταιρισµών (∆ιακοπτό, Άνω ∆ιακοπτό, Ζαχλωρίτικα, Τράπεζα, Καθολικό, Πλάτανος, Παραλία Πλατάνου, Καλαµιάς, Βούτσιµο, Ακράτα).
Στην επιστολή αναφέρουν παράλληλα µεταξύ άλλων:
«Η περυσινή χρονιά στην οποία η παραγωγή µας ήρθε πρώιµα, τουλάχιστον 1 µήνα νωρίτερα λόγω υψηλών θερµοκρασιών, συνδυάστηκε µε τα επαναλαµβανόµενα ακραία καιρικά φαινόµενα, ανεµοθύελλες για πρώτη φορά σε ώριµες ελιές. Αποτέλεσµα αυτού του συνδυασµού ήταν να πέσει στο έδαφος το 60-70% της παραγωγής µας.
Ενώ επίσης η Πατρινιά έχει πολύ µεγαλύτερο καρπό από την κορωνέϊκη (έως τριπλάσιο βάρος) ώστε να είναι πιο επιρρεπής στην πτώση, και λόγω και της πολύ µεγάλης ανάπτυξης της είναι πιο εκτεθειµένη στον αέρα. Νοµίζω ότι τα παραπάνω δεν έχουν επιστηµονική αµφισβήτηση και αν θέλετε να σας προσκοµίσουµε στοιχεία.
Και δεν έφθανε αυτό, ήρθαν κατά τη γνώµη µας, και οι παράξενες και ανεξήγητες εκτιµήσεις χωρίς λογική του γραφείου ΕΛΓΑ Αχαΐας πριν λίγες µέρες. Είναι η δεύτερη συνεχόµενη χρονιά που στις εκτιµήσεις σας δεν µας βάλατε ζηµιά, ενώ έχουµε. Αλήθεια τι κάνετε σε άλλες περιοχές (π.χ. ∆υτική Αχαΐα) οταν έχετε παρόµοια καιρικά φαινόµενα. Εκεί, γιατί οι συνάδελφοι µας πήρανε ζηµιές 25%, έστω ψίχουλα. Από την άλλη πλευρά συνήθως έρχονται έκτακτοι γεωπόνοι χωρίς εµπειρία στις καλλιέργειες, µε αποτέλεσµα να µας δίνουν την εντύπωση ότι δεν ξέρουν το αντικείµενο, και αποφεύγουν το διάλογο για να κάνουν την σωστή εκτίµηση.
Φέτος το ότι δεν έκανε χειµώνα και δεν είχαµε αρκετό ψύχος, η ποικιλία – πατρινιά – παρόλο που κάναµε τα πάντα, δεν έδεσε το άνθος. Αποτέλεσµα για τη νέα καλλιεργητική χρονιά του 2024 να έχουµε το 10-20% της παραγωγής που θα µπορούσαµε να πάρουµε σε κανονικές συνθήκες.
Σας έχουν µεταφέρει οι γεωπόνοι που περπατάνε στα χωράφια µας, ότι τα εγκαταλειµµένα κτήµατα φθάνουν στο 30%-40% της συνολικής έκτασης στην περιοχή µας, και ότι η παραγωγή µας τα τελευταία χρόνια έχει µειωθεί στο 30%, που συνηθίζαµε να έχουµε;
Ελπίζω να µη χρειασθούµε να κάνουµε δηλώσεις για ζηµιές, αλλά εάν ξανάρθετε θα δείτε περισσότερα χωράφια ακαλλιέργητα.
Και βέβαια µένουµε στα λόγια του Πρωθυπουργού, ότι κάτι θα αλλάξει στον ΕΛΓΑ, µε το νέο πλαίσιο, µε τον νέο κανονισµό, και ότι θα έχουµε δικαιότερες εκτιµήσεις στο µέλλον».
Οι εκτιµητές έφταναν στο πεδίο 4-5 µήνες µετά την αναγγελία ψάχνοντας τις πεσµένες ελιές
Οι ελαιοπαραγωγοί καταγγέλουν επίσης στην επιστολή τους το γεγονός πως τις περισσότερες φορές όταν έκαναν δηλώσεις στο παρελθόν, και ενώ υπήρχε ζηµιά, στα πορίσµατα φαινόταν κάτω από 20% ώστε να µην αποζηµιωθούν. «Και µία φορά που πήραµε ψίχουλα, από την εκτίµησή µας, και µόλις µετά βίας πληρώσαµε τις δηλώσεις µας. ∆εν έχουµε χρήµατα για ενστάσεις. Συνήθως ερχόσαστε 4-5 µήνες µετά την αναγγελία και ψάχνατε να βρείτε τις πεσµένες ελιές. Τότε δύσκολα να έχετε ασφαλείς και δίκαιες εκτιµήσεις. Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις οι γεωπόνοι σας δεν ρωτούσανε στοιχεία για τα χωράφια µας για να βοηθήσουν την εκτίµησή σας, δίνοντας την εικόνα ότι µας αγνοούν κι ότι δεν µετράει η γνώµη µας», αναφέρουν χαρακτηριστικά. Παράλληλα λένε πως θα πρέπει να υπάρχει κάποια θεσµική επιστηµονική οµάδα που να συµβουλεύει για τις επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής ώστε οι αρµόδιοι φορείς να λαµβάνουν καλύτερες αποφάσεις.
Η προσαρμοστικότητα με εμβάθυνση της γνώσης του αγρότη και η κάλυψη από τον ΕΛΓΑ σ’ αυτή τη φάση είναι ζητούμενα
Είτε το πεις άτσαλος καιρός, είτε το ονοµάσεις κλιµατική κρίση, το βέβαιο είναι ότι τα τελευταία χρόνια οι κλιµατολογικές συνθήκες επιδρούν καθοριστικά στην εξέλιξη της αγροτικής παραγωγής, οδηγώντας κάποιες φορές, ακόµα και σε επαναπροσδιορισµό τη σχέσης των αγροτών µε τη συγκεκριµένη δραστηριότητα.
Η προσαρµοστικότητα στις διαµορφούµενες συνθήκες µε εµβάθυνση της γνώσης του παραγωγού γύρω από την κάθε καλλιέργειά του είναι το πρώτο ζητούµενο. Το δεύτερο είναι η αξιόπιστη και αποτελεσµατική λειτουργία ενός συστήµατος ασφάλισης της αγροτικής παραγωγής, έτσι ώστε να «αφοµοιώνονται» οι επιδράσεις των ακραίων καιρικών φαινοµένων και να εξασφαλίζεται στους παραγωγούς ο απαραίτητος χρόνος προσαρµογής στις νέες συνθήκες.
Μια από τις καλλιέργειες µε ιδιαίτερη ευαισθησία στην κλιµατική µεταβλητότητα των τελευταίων ετών, είναι φυσικά και η καλλιέργεια της ελιάς. Και µόνο ο τριπλασιασµός της τιµής του ελαιολάδου κατά την τελευταία ελαιοκοµική περίοδο, ως αποτέλεσµα της σηµαντικής µείωσης των αποδόσεων ελαικάρπου διεθνώς, είναι δηλωτική της επιβάρυνσης η οποία υπήρξε στις αποδόσεις των ελαιώνων, ειδικά στη λεκάνη της Μεσογείου και των ειδικών συνθηκών που κλήθηκαν να αντιµετωπίσουν οι παραγωγοί στις περισσότερες των περιπτώσεων.
Ωστόσο, πολύ λίγα ακούστηκαν για αποζηµιώσεις παραγωγών στην περίπτωση της ελιάς. Ειπώθηκαν πολλά για τις επιπτώσεις της κλιµατικής κρίσης και για το ράλι στις τιµές του ελαιόλαδου, πρωτίστως στο ράφι, όµως, το θέµα αποζηµίωση των ελαιοπαραγωγών δεν βγήκε στην επιφάνεια. Ειδικά στην Ελλάδα, αποφεύχθηκε επιµελώς οποιαδήποτε συζήτηση επί του θέµατος. Λες και η ελαιοκαλλιέργεια δεν ασφαλίζεται υποχρεωτικά στον ΕΛΓΑ, λες και η µείωση της παραγωγής δεν είχε να κάνει αποκλειστικά µε το κλίµα και τις συνεπακόλουθες καιρικές συνθήκες.
Με όσο ευκολία καταγράφονται τα συµβάντα και καταβάλλονται οι αποζηµιώσεις όταν πρόκειται για τα ροδάκινα στην Πέλλα και την Ηµαθία άλλο τόσο δύσκολα ανοίγει οποιαδήποτε συζήτηση για αποζηµιώσεις στην καλλιέργεια της ελιάς.
Ακόµα κι όταν υπάρχουν αξιόπιστες τοποθετήσεις επιστηµόνων, οι οποίες βεβαιώνουν ότι η µείωση της παραγωγής έχει να κάνει καθαρά µε τις επικρατούσες καιρικές και κλιµατολογικές συνθήκες. Όπως µια πρώτη γνωµοδότηση επί του θέµατος από τον καθηγητή Ελαιοκοµίας και ∆ενδροκοµίας του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθήνας, Πέτρο Ρούσο, που βεβαιώνει για την ιδιαίτερη ευαισθησία κάποιων ποικιλιών ελιάς στις έντονα µεταβαλλόµενες καιρικές συνθήκες των τελευταίων ετών και τις συνέπειες αυτών των συνθηκών στην εξέλιξη της παραγωγής.
Πιο συγκεκριµένα, µε αφορµή το ειδικότερο θέµα που έχει προκύψει στην περιοχή της Αιγιαλείας και το οποίο αφορά κατά κύριο λόγο την ελιά της ποικιλίας Πατρινιά, ο καθηγητής, κ. Ρούσος, αναφέρει:
1. Η διαφοροποίηση των οφθαλµών της ελιάς είναι ένα σύνθετο φαινόµενο, το οποίο επηρεάζεται από πλήθος παραγόντων, όπως γενετικό υλικό, θρέψη, φορτίο προηγούµενης χρονιάς, έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, επάρκεια νερού σε κρίσιµες περιόδους (κυρίως Ιανουάριο µε Μάρτιο) και επαρκές χειµερινό ψύχος. Αν κάποιος από τους προαναφερόµενους παράγοντες δεν είναι στο βέλτιστο επίπεδο, τότε µπορεί να παρατηρηθούν προβλήµατα στη διαφοροποίηση, τα οποία αντικατοπτρίζονται στο τέλος στην καρπόδεση και τελικά στην παραγωγή. Η µείωση των ωρών ψύχους λοιπόν µπορεί να συµβάλει στην µη επαρκή διαφοροποίηση των ανθέων (µπορεί να βλέπετε εσείς άνθη κατά τον Απρίλιο-Μάιο αλλά να είναι σε µεγάλο ποσοστό αρσενικά, ή να έχει επηρεαστεί η γονιµότητα τόσο της γύρης όσο και του ωαρίου. Η διαφορά µεταξύ των ποικιλιών είναι γνωστή, καθώς φαίνεται κάποιες ποικιλίες να έχουν µικρότερες απαιτήσεις σε ψύχος (κάτω από 13-16oC) από άλλες.
2. Είναι γνωστό ότι όταν το φορτίο είναι µικρό, οι καρποί είναι µεγαλύτεροι και ωριµάζουν γρηγορότερα (τούτο βέβαια εξαρτάται και από τις συνθήκες που επικρατούν). Οπότε νοµίζω ότι αυτό είναι αναµενόµενο.
3. Σε περιπτώσεις ανεµοθύελλας εκτιµώ (δεν έχω δεδοµένα αλλά το λέω από προσωπική εµπειρία) ότι υπερ-ώριµοι καρποί θα πέσουν πιο εύκολα από άγουρους ή λιγότερο ώριµους ενώ υπάρχει σίγουρα διαφορά µεταξύ ποικιλιών, σε ό,τι αφορά τη δύναµη πρόσφυσης του καρπού πάνω στον ποδίσκο. Η Κορωνέικη είναι από τις ποικιλίες που δεν πέφτουν εύκολα, ακόµα και µε τίναγµα, ιδιαίτερα αν είναι άγουροι οι καρποί. Οι µεγαλόκαρπες ποικιλίες πάλι πέφτουν πιο εύκολα από τις µεσόκαρπες οι οποίες µε τη σειρά τους πέφτουν πιο εύκολα από τις µικρόκαρπες (υπάρχουν βεβαίως διαφορές µεταξύ ποικιλιών και εντός των µικρόκαρπων, µεσόκαρπων και µεγαλόκαρπων ποικιλιών). Οπότε αναµένω ότι ανεµοθύελα και ριπές ανέµων 8-10 µποφώρ θα έχουν επίπτωση στην Πατρινιά, όταν αυτή βρίσκεται σε στάδιο ωριµότητας ή είναι υπερ-ώριµοι οι καρποί. Το ποσοστό πτώσης σε ολόκληρο τον ελαιώνα βέβαια εξαρτάται από την κατεύθυνση του ανέµου, από τη διαµόρφωση του δένδρου, την πυκνότητα φύτευσης, το ανάγλυφο του εδάφους κτλ.
